Giriş
Sınıf yönetimi ve organizasyonu becerisi, özellikle öğretmenlik mesleğinin ilk yıllarında önemli bir sorun olarak ortaya çıkmaktadır. Tecrübesiz öğretmenlerin, genellikle, çocukların gereksinimlerindeki bireysel farklılıklar ile öğretimin kalitesi yerine kendilerini güvence altına almaya çalışmaları nedeniyle, sınıf yönetimi becerisi kaçınılmaz olarak üzerinde durulması gereken bir konu ve özellikle tecrübesiz öğretmenlere kazandırılması gereken bir yeterlilik olarak kendisini göstermektedir.
Hazırlanan bu sınıf yönetimi çerçeve ölçeği, öğretmenlerin eksiklerini görmelerini ve öğrencilere nasıl daha fazla yararlı olabileceğini görmelerini sağlayacaktır. Bu çalışma geçerlik ve güvenirliği yapılmış bir ölçek değil, öğretmenlere sınıf yönetimi alanının neleri kapsadığını göstermek amaçlı bir ders ödevidir. Bu çalışmanın öğretmenlere, öğretmen adaylarına ve de eğitim camiası içerisinde bulunanlara yararlı olacağı kanaatindeyiz.
SINIF YÖNETİMİNİN ÇERÇEVESİ
Sınıf Yönetimi:
Belirlenen eğitim amaçlarının gerçekleştirilmesi için planlama, örgütleme, uygulama ve değerlendirme işlevlerine ilişkin ilke, kavram kuram, model ve tekniklerin sistematik ve bilinçli olarak uygulanmasıyla ilgili etkinliklerin tümü olarak tanımlanabilir (Kaya;2002:7).
Yönetim: Ortak bir amacın gerçekleştirilmesi için eldeki insan ve madde kaynağının etkili bir biçimde kullanılmasına dayanır (Toprakçı, : 16).
Sınıf: Eğitim-öğretim etkinliklerinin gerçekleştiği bir yaşama alanıdır (Aydın, 12).
Sınıf Alanlarının Kullanılması:
1)Sınıf alanlarının geniş yada dar olması eğitim ve öğretimi olumlu yada olumsuz şekilde etkiler mi?
2)Sınıf içerisinde kütüphane bulundurarak öğrenci çalışmalarını ve öğrencilerin araştırma durumlarını etkiliyor muyum?
3)Hazırlamış olduğum oturma planıyla öğrencilerle diyalogumu olumlu etkiliyor muyum?
4)Sınıfta fiziksel engelli öğrenciler de bulunabileceğinden onlar için serbest hareket sağlayan güvenilir uygun ortamlar oluşturuyor muyum?
Sınıfların Isısı:
Ortalama uygun giyinen bir insan için gerekli oda sıcaklığının 200 dolayında olduğu söylenebilir. Sınıfın ısısı mevsime, neme olduğu kadar öğrencilere göre de değişir. Giyim ve sınıfın fiziksel koşulları ısının etkisi değiştirir (Başar, 27).
1)Sınıfın aşırı sıcak veya soğuk olmasını engellemek amacıyla önlemler alıyor muyum?
Temizlik ve Bakım:
Sınıfta yerlerin, duvarların, pencerelerin sıra ve masaların, eşyaların, havanın temiz olması, sağlık, albeni kullanım isteği, fiziksel ve düşünsel rahatlık açılarından gereklidir. Öğrenciler sınıfı temiz bulmalı, temiz terk etmeyi öğrenmelidir (Başar, 29).
1)Sınıfta yerlerin, masaların, sıraların, eşyaların temiz olmasına özen gösteriyor muyum?
2)Oksijen azlığı öğrencileri, dikkatsiz, uykulu yaptığından dolayı, sınıfın yeteri kadar havalandırılmasına özen gösteriyor muyum?
3)Öğrencilerin sınıfı temiz bulmaları ve temiz terk etmeleri için onları yönlendiriyor muyum?
Duvar ve Eşya Renkleri:
Renk, insan psikolojisi üzerinde etkili bir unsundur. Renkler kendilerine özgü dilleri ve dünyaları olan, gizemli duyguların temsilcisidir. Başka bir anlatımla, her rengin kendine özgü bir kişiliği ve etkisi vardır. Öğretmen, mekanların ve araçların özelliklerine göre uygun renkler seçmeye çaba göstermeli ve bu konuda mutlaka öğrencilerin görüşlerini almalıdır (Aydın,37).
1)Sınıftaki duvar ve eşya renklerinin öğrenme ortamına uygun olmasına dikkat ediyor muyum?
Gürültü:
Rahatsız edici, işitmeyi engelleyici, dikkat dağıtıcı, fiziksel ve ruhsal sağlığı bozucu bir değişkendir. Sınıf dışından gelen gürültünün engellenmesi daha güçtür, bu iş okul yapımı sürecinde düşünülmelidir. Sınıf içinden kaynaklanan gürültüyü azaltmanın temel yolu, sınıf kurallarının gürültüyü de içermesi, bu kurallara özenle uyulmasıdır (Başar,28).
1)Sınıf içinde kaynaklanan gürültüleri önlemek için sınıfa kurallarımı açıklıyor muyum?
2)Okulu sınıf dışından kaynaklanan gürültü ortamından en az derece etkilenmesini sağlıyor muyum?
Görünüm:
Sınıf ölçülerini uyumu, tavanın basık olmaması, duvarların boyalı badanalı, eşya ve duvar renklerinin uyumlu, pencerelerin geniş , mobilyaların çekici olması, perde, çiçek, masa örtüleri albenili bir sınıf ortamı sağlanmalıdır (Başar, Hüseyin; 29).
1) Sınıf görünümünde güzellik ve uyumun olmasına özen gösteriyor muyum?
Aydınlatma:
Işık, insan psikolojisi üzerinde etkili olan bir değişkendir. Sınıfta eğitim etkinliklerinin etkili ve rahat bir şekilde gerçekleşmesi için yeterli derecede ışık, ışığın geliş yönü, ışığın rengi, yansıması gibi özellikler dikkate alınmalıdır (Kaya, 139).
1) Sınıflardaki yetersiz aydınlatmadan kaynaklanan dersin işleyişini engelleyici nitelikte sorunları çözümlüyor muyum?
2) Sınıfları güneş ışığından yeterli oranda yararlandırıyor muyum?
Öğrenme merkezleri, ilgi köşeleri: İlgi ve öğrenme köşelerinin ekonomik şekilleri düşünülebilir. Resim, broşür, yazıların asıldığı duvar panoları; halı veya kilim konmuş albenili kitaplar serpiştirilmiş, bir oturma köşesi düşünülebilir.
Sınıf ilgi, merkez ve köşelerinin yanında, öğrenme merkezleri de olmalıdır. Sınıf düzeyi yükseldikçe, bu merkezlerin sınıftaki sayısı azalıp, okuldaki sayısı artmaktadır (Başar, 31).
1) Çocuklar genel olarak yaptıkları işlerin sergilenmesinden hoşlanırlar. Sınıf içerisinde oluşturulan gösteri alanları bu amaçlara hizmet edebilir. Sınıf içerisinde oluşturulan bu köşeler veya bülten tahtalarını, mesaj tahtalarını kullanma yoluna başvuruyor muyum?
2) Sınıfımda öğrencilerimin bilgi elde edilmesinde önemli bir yeri olan kitaplarımızın olması için çaba sarf ediyor muyum?
Sıra ve Masaların Yer değişebilirliği
Her sınıfın fiziksel düzeni neredeyse her gün değişmeleri gereken karmaşık bir niteliğe sahiptir. Sınıfın düzeni öğrenmeye yardım edici; konu, yöntem ve tekniğe uygun; öğretmen ve öğrencilerin birbirlerine ve kaynaklara ulaşmasını kolaylaştırıcı; trafik akışına yardımcı ve öğrenci katılımını arttırıcı olmalıdır (Toprakçı, 52-53).
1) Sıra ve masaların değişik eğitsel düzenlemeler için yerlerini değiştirme yolunu seçiyor muyum?
2) Sıralar geleneksel olarak ülkemizde arka arkaya dizilmekte ve çocuklar daima birbirlerinin enselerini izlemektedir. Bunu uygun oturma şekline getiriyor muyum?
Sınıf Ortamının Çekiciliği:
Sınıfın rahat olmasının yanında cezbedici olması da sağlanmalıdır. Ortamın cazibesi öğrenmede etkilidir. Sınıf eşyaları, duvarlar da, eşyalar da kullanılan renkler panolar, tablolar, eşyaların yerleştirme biçimi ve temizliği öğrencilere cazip gelmeli, görünümü şık ve güzel olmalıdır (Küçükahmet, 104).
1)Öğrencilerin sınıf içerisinde rahat edebilecekleri ve öğrenme motivasyonunu arttırabilecek sınıf için düzenlemeler yapıyor muyum?
2)Sınıf görünümünü değiştirebilecek, güzelleştirebilecek, sınıf içi düzenlemeler yapıyor muyum?
Ders Aracı Kullanma Düzeyi:
Sınıf ortamında olması gereken ve öğrenme-öğretme sürecinin, vazgeçilmez öğelerini oluşturan malzemelerden, daha etkili bir öğrenme öğretme sürecinin yaratılmasına katkıda bulunan teknolojik ürünlere kadar, kullanılan her türlü materyali kapsar (Toprakçı, 56).
1) Derslerin işlenişinde görsel araçlardan yararlanıyor muyum?
2) Dersin işlenmesinde kullanılması gereken materyalleri kullanmada yeterli miyim?
3) Ders araç ve gereçlerinin teminde okul yönetimiyle organize bir çalışmam var mı?
4) Eğer okulumda öğretim materyalleri eksikliği bulunması durumunda diğer okullardan yardım talebinde bulunabiliyor muyum?
5) Ders işlenirken kullandığım materyal ve araç gereçlere öğrenciler tarafından zarar gelmemesi için tedbirler alıyor muyum?
6) Ders araç gereçlerinin eksikliğini giderebilmek için okul-aile birliği ile çalışmalar yapıyor muyum?
7) Yazı tahtasını öğrencinin örnek alacağı nitelikte uygun kullanabiliyor muyum?
8) Uygulamaya yönelik derslerde laboratuarlardan yeterince yararlanıyor muyum?
9) Derslerimde etkili bir öğretim olabilmesi için gerekli işitsel materyaller kullanıyor muyum?
10) Ders araç ve gereç kullanımı ile ilgili okulumuzda bulunan diğer zümre öğretmenleri ile fikir alışverişinde bulunuyor muyum?
11) Eğitim ve öğretim teknolojileri ile ilgili yeni gelişme ve değişmeleri takip edebiliyor muyum?
12) Kullanmış olduğum materyaller öğrencilere çekici, becerici geliştirici olanaklar sağlayabiliyor mu?
Derse Devamsızlık ve Gecikme
Devamsızlık oranını sıfıra indirmek mümkün değildir. Her şeyden önce hastalıklar nedeniyle ortaya çıkan devamsızlıklar önlenemez. Ancak öğrenci sağlığına ve korunmasına ilişkin olarak alınacak etkin önlemler hastalık vakalarının azalmasına büyük ölçüde yardımcı olacaktır (Toprakçı, 310).
1)Öğrencinin derse sık devamsızlık yapması durumunda bunun nedenini kendisiyle birebir görüşüyor muyum?
2)Öğrencilerin derse devamsızlığı durumunda öğrenci velisi ile iletişim kurabiliyor muyum?
3)Derse sık olarak devamsızlık yapan öğrenciler olduğu zaman bu durumun benden kaynaklanabileceğini düşünebiliyor muyum?
4)Derse devamsızlık yapan ve geç gelen öğrencilere herhangi bir yaptırımda bulunuyor muyum?
5)Derse sürekli geç gelen ve devamsızlık yapan öğrencilerle ilgili idare ile fikir alışverişinde bulunuyor musun?
Öğretmenlerin Öğrencileri tanıma düzeyi:
Öğretmenler öğretimin kalitesini arttırabilmek ve etkili bir sınıf yönetimi oluşturabilmek için öğrencilerinin hayatlarını etkileyen sosyal ve çevresel faktörleri bilmelidir (Karip, 112).
1) Öğrencilere derste söz hakkı verilen onlara isimleri ile hitap etmeye özen gösteriyor muyum?
2) Sorunlu öğrencilerin problemlerinin neler olduğunu ve bunların nereden kaynaklandığını araştırıyor muyum?
3) Öğrencilerin size karşı samimi olabilmesi için uygun bir ortam oluşturabiliyor muyum?
4) Sınıf içerisinde düzeni bazen öğrencilerin yerine kendinizi koyabiliyor muyum?
5) Sınıftaki bütün öğrencileri ayırt etmeden hepsi ile aynı seviyede ilgilenebiliyor muyum?
6) Öğrencileri daha iyi tanıma açısından sosyometri testleri uyguluyor muyum
7) Öğrencilerimi daha yakından tanıyabilmeniz açısından sosyal, kültürel ve sportif faaliyetler düzenliyor muyum?
Ders Süresinin Amaçlar İçin Kullanılma Düzeyi:
Zamanı bir başka şeyle veya başka bir zamanla değiştirme şansımız olmadığımıza göre onu en iyi şekilde kullanmak zorunda olduğumuzu düşünmeliyiz. Zamanı etkin kullanma bir beceri işidir. İstediğiniz şeyi istediğiniz zaman yapamazsınız. Her şeyi onunda yapmaktan kaçınınız. Sonu belli olmayan gereksiz ayrıntılara girmeyiniz (Küçükahmet, 94).
1) Sınıf içerisinde etkili ve olumlu bir öğrenme ortamı oluşturmak için zamanı verimli bir şekilde kullanabiliyor muyum?
2) Dersi olumsuz yönden etkileyen faktörleri önceden sezerek zamanın kaybolması için bunlara karşı gerekli önlemleri alabiliyor muyum?
3) Derse başlamadan önce konunun özelliğine uygun olarak seçilen materyalleri hazır olarak bulunduruyor muyum?
4) Amaçların gerçekleştirilmesi yönünde ders süresinin nasıl kullanılacağını açıklayan detaylı bir plan hazırlıyor muyum?
5) Dersin işlenmesi esnasında öğrencilerin genelinin dersten sıkıldığının farkına varırsam konuyu bitirmek için dersi işlemeye devam eder miyim?
6) Öğrencilerin bireysel farklılıklarına ve konulara uygun öğretim etkinlikleri seçebiliyor muyum?
7) Bir dersi etkili bir biçimde sunabilmenin temel öğeleri olan alan bilgimin ve öğretim becerilerimin yeterli seviyede olduğuna inanıyor muyum?
8) Ders için ayırdığım zaman dilimi, öğretim amaçlarının gerçekleşmesi için yeterli mi?
9) Öğretim sürecinde katılımı arttırmak ve bir etkinlikten diğerine geçişte, zamanı en iyi şekilde kullandığımı düşünüyor muyum?
Konuşmaların duyulma ve anlaşılma düzeyi:
İletişim kısaca anlamı paylaşarak, ortak hale getirme süreci olarak tanımlanabilir, anlam; duygusal ve düşünsel planda ortak amaçlar üzerinde yoğunlaşmanın ürünüdür (Aydın, 173).
1) Dersi anlatırken öğrencilerin duyabileceği bir ses tonu kullanıyor muyum?
2) Dersi anlatırken öğrencilerin daha iyi anlayabilmesi için kısa net ve anlaşılır cümleler kurabiliyor muyum?
3) Sınıfta dersin işlenmesi sırasında öğrencilerin bir kısmına değil de sınıfın tamamına hitap edebiliyor muyum?
4) Ders anlatırken vurgu ve tonlamalara dikkat ediyor muyum?
Öğretmen Öğrenci İletişiminin Düzeyi:
İletişim kısaca anlamı paylaşarak, ortak hale getirme süreci olarak tanımlanabilir, anlam; duygusal ve düşünsel planda ortak amaçlar üzerinde yoğunlaşmanın ürünüdür (Aydın, 173).
1) Sınıfta öğretmeni ile iletişim kuran öğrenciye, aynı zamanda sınıfta bulunan diğer akranları ile de iletişim kurmasını sağlıyor musun?
2) Sınıf içi bir iletişim olması için yargılayıcı olmayan esnek ve betimleyici bir dil kullanabiliyor muyum?
3) Öğrencilerin kaygılarını, derse katılımını güçlendiren ve güdüleyen bir iletişim tarzı benimseyebiliyor muyum?
4) Yapılan yanlış davranışta öğrenciyi değil davranışı kötü yada uygunsuz olarak değerlendirebiliyor muyum?
5) İletişimin olumlu yönde gelişebilmesi için göz teması, gülümseme, başla onaylama, yürüyüş biçimi gibi birçok jest ve mimik iletişimi kullanabiliyor muyum?
6) Dinleme becerilerimi kullanarak öğrencilerin duygularını ifade etmelerine katkıda bulunuyor muyum?
7) İletişimin olumlu yönde gelişebilmesi için, öğrencilerin hazır bulunuşluk düzeyleri, ilgi, beklenti ve yeterliliklerine dikkat ediyor muyum?
8) Kişisel yakınlaşmalar için öğrenci faaliyetlerine ilgi gösterme, öğrencilerle görüşmeler düzenleme, sınıfa dilek kutusu koyma, okul gün ve gecelerine katılma gibi etkinliklere varsa katılıyor muyum?
Öğrencilerin Sınıf Kurallarına Uyma Düzeyi:
Sınıf içinde istenmeyen davranışları önleyici en önemli tedbir, kurallar oluşturmaktır. Öğrencilerin kurallara ihtiyaç duyarlar ve bunu isterler. Ayrıca kendilerinden neyin ve neden beklenildiğini bilmek isterler. Kuralları kaldırmaya çalışan öğretmenler karışıklık ve dağınıklık sonuçları ile karşılaşırlar (Küçükahmet, 58).
1) Sınıfta koymuş olduğum kuralların amaçlara dönük olmasına ve uygulanabilir olmasına dikkat ediyor muyum?
2) Öğrencilerin sınıfa giriş-çıkışlarında düzensizliklerini gidermek için çaba sarfediyor muyum?
3) Sınıfa kural koyarken öğrencilerimi önceden bilgilendirip onlarında görüşlerini alıyor muyum?
4) Koymuş olduğum kurallara uygun, tutarlı davranışlar sergileyebiliyor muyum?
5) Kuralların uygulanmasını empatik bir iletişim sistemi içinde gerçekleştirebiliyor muyum?
6) Kurallara sık sık uymayan öğrencilerle ilgili olarak okul rehber öğretmeni ile görüş alışverişinde bulunuyor muyum?
7) Kuralları ihlal eden öğrencilerle davranışının nedenleri hakkında araştırma yapıyor muyum?
8) Sınıf ortamında probleme sebep olan öğrencilerle sınıf dışında görüşme yoluna gidiyor muyum?
9) Birden fazla öğrenci sınıfta istenmeyen benzer davranışta bulunuyorsa öğrencilere uymaları gereken kuralları hatırlatma yoluna gidiyor muyum?
Güdüleme:
Her türlü öğrenme performansa dönüşmez. Bunun için öğrencinin güdülenmesi ve davranışının uygun şekilde pekiştirilmesi gerekir. Güdülenmede önemli bir faktör, model davranışın, bireyin örnek varoluşunu tanımlayan beklenti ve gereksinimlere uygundur (Aydın, 186-187).
1) Anlatacağımız konuya ilişkin olarak öğrencileri yeterince güdüleyebiliyor muyum?
2) Sınıfı güdüleyebilmek için olumlu bir öz yeterlilik ve özgüven bilincine sahip miyim?
3) Alt düzeydeki öğrencileri güdüleyebilmek için kolay sorular sorup, daha basit eylem durumları yaratıp, bu öğrencilerin yapmasına, yanıtlamasına olanak veriyor muyum?
4) Dersin başında ilginç soru yada problem ortaya atarak merak uyandırmaya çalışıyor muyum?
5) Sunacağım konunun kişisel ihtiyaçlarına karşılık vereceğini ve bu konunun kendi hedefleri ile ilişkisini anlatıyor muyum?
6) Ödüllendirme öğrencinin amaca yönelik çabasının arttırılmasında etkili bir yoldur. Siz sınıf ortamında ödül olarak, materyal ödüller, etkinlik ödüller ve özel ayrıcalıklar, not ve taktir edilme ödülleri kullanıyor muyum?
Dönüt Alma Düzeltme:
İçeriğin amaçlara götürücü şekilde kazandırılıp, kazandırılamadığını belirlemek, varsa eksiklikler giderilmeli, yanlışlar düzeltilmelidir. Aksi halde istenen sonuçlara ulaşılamaz (Başar 98).
1) Ders anlatımı sırasında konuyla ilgili olarak öğrencilerimden dönüt almaya özen gösteriyor muyum?
2) Ara sıra da olsa öğrencilerimin defterlerini kontrol ediyor muyum?
3) Sınıfta genellikle konuyla ilgili konuşmaktan çekinen öğrencileri konuşturma yoluna gidiyor muyum?
4) Sorularımı yönelttikten sonra cevaplamaları için öğrencilere eterli süre tanıyor muyum?
5) Sorularıma olumlu cevap verildiğinde öğrencilere övgü ve takdir içeren geri bildirim ile motive ediyor muyum?
İstenilmeyen Davranışlara Öğretmenlerin Tepkileri:
Sınıfta bulunan öğrenciler farklı geçmiş yaşantılara farklı kişilik yapılarına, farklı ilgi ve yeteneklere sahip olarak heterojen bir yapı oluştururlar bu heterojen yapı sınıfta meydana getirilen öğrenme, öğretme faaliyetleri sırasında farklı davranışların meydana gelmesini ve farklı görüntülerin ortaya çıkmasına yol açabilir. Bazı öğrenciler öğretmeni dinlerken, bazıları defterine not alabilir. Bazıları açık bir şekilde derse katılırken, bazıları istenmeyen davranışlarda bulunabilir. Bazı öğrenciler derste öğretilenleri ilginç ve önemli bulunurken bazıları önemsiz ve sıkıcı bulunabilir ve davranışlarıyla bunları belli edebilirler. Öğrencilerin farklı özelliklere sahip olması bunlara benzer birçok davranışta bulunmalarına neden olabilir (Karip, 138).
1) İstenmeyen davranışı ortadan kaldırmak için öncelikle sorunu doğru anlamaya çaba sarfediyor muyum?
2) Sorunlu davranışı anlamak için yeterli enformasyonu topladığımdan emin oluyor muyum?
3) Sorunlu davranışın ne ölçüde sık ve yoğun olduğunu gözlemliyor muyum?
4) Davranış sorunları gösteren öğrencilerime kendileri hakkında görüşlerimi ileterek davranışlarını yönlendirmeleri için gerekli dönütleri sağlıyor muyum?
5) Sorunlu davranışın ortaya çıkmasında aile ve çevre faktörünü göz önünde bulunduruyor muyum?
6) Öğrencilerime olumlu yönde gelişecekleri konusunda iyimser beklentileri sahip olduğumu gösterebiliyor muyum?
7) Akademik başarısızlıkları nedeniyle öğrencilerimin kendilerini değersiz hissetmelerini ve özgüven duygularını yitirmemelerine engel oluyor muyum?
8. Öğrencilerimin gelişim dönemlerine özgü psikolojik sorunların etkisi ile sergiledikleri tepkisel davranışları anlayışla karşılıyor muyum?
9. İstenmeyen davranış olumsuz grup etkileşiminin ürünüdür. Bu nedenle grupların oluşum ve işleyiş süreçlerini gözlemleyip olumsuz normların güçlenmesini engelliyor muyum?
10. Sağlıklı benlik algısı geliştirmeleri için öğrencilerimin birbirleriyle kurdukları ilişkilerin saygı, nezaket ve ahlak kuralları içinde gerçekleşmesine özen gösteriyor muyum?
11. Öğrencilerin tepkilerini bastırmak yerine, anlamaya çalışıyor muyum?
12. Derslerin ve her tür eğitsel etkinliğin öğrencilerimin ilgi beklenti ve gereksinmelerine dönük olmasına özen gösteriyor muyum?
Öğretmenlerin Sınıftaki Bazı Davranışları:
1) Duygusal ve düşünsel bir olgunluğa sahip miyim?
2) Öğrencilerimi değerlendirmede nesnel davranabiliyor muyum?
3) Öğrencilerimle birlikte olmaktan haz duyuyor muyum ve birlikteliği sevgi içinde olumlu amaçlara yönlendiriyor musunuz?
4) Kendimi yetiştirmeye karşı yoğun bir ilgi ve duyarlılık gösteriyor muyum?
5) Öğrencilerimin bireysel gelişimlerini izleyip, onlara bu süreçte gerekli yardımı sağlıyor muyum?
6) Öğrencilerimin kendi güdülerinin doyumu için motive edip bu amaçla uygun eğitim yaşantıları örgütlüyor muyum?
7) Çevredeki bilgi kaynaklarına ulaşmak ve bunlardan öğretim amacıyla yararlanmak için gerçekten çaba sarf ediyor muyum?
8) Öğrencilerimle, egemen olma kaygısından kaynaklanan buyurgan bir anlayışla değil de, eşit bir demokratik bir yaklaşımla insancıl ilişkiler kurabiliyor muyum?
9) Ders esnasında sınıfın genelinde hakim olabiliyor muyum?
10) Esprili mantıklı ve duyarlı bir öğretmen miyim?
Yukarıdaki sorulara hangi oranda "evet" dediniz? Evet yanıtlarınız çok ise etkili bir öğretmen olduğunuzu düşünebilirsiniz...